Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ορίζει την ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία ως την αντίληψη του ατόμου για τη θέση του στη ζωή, στο πλαίσιο των πολιτισμικών και αξιακών συστημάτων στα οποία εντάσσεται, και σε σχέση με τους στόχους, τις προσδοκίες, τα πρότυπα και τις ανησυχίες του¹.

Όσον αφορά τις υγιεινές συνήθειες, όλες οι χώρες επισημαίνουν τη σημασία της ένταξης της σωματικής δραστηριότητας στη ρουτίνα των τηλεργαζομένων. Ορισμένες εταιρείες, όπως αναφέρθηκε στην Ιταλία, προσφέρουν προγράμματα γυμναστικής ή κίνητρα για συμμετοχή σε αθλητικούς συλλόγους ή υπηρεσίες ευεξίας, όπως μασάζ, γιόγκα, διαλογισμό, για να βοηθήσουν τους εργαζόμενους να διαχειριστούν το στρες και να βελτιώσουν τη σωματική τους υγεία.

Υπάρχουν διάφορες παρεμβάσεις που έχουν σχεδιαστεί για την προώθηση της σωματικής δραστηριότητας, σύμφωνα με τους Fenton, S. J., Pinilla Roncancio et al (2014):

• παροχές από την ασφάλιση υγείας ή αποζημίωση για τη συνδρομή σε γυμναστήριο
• παρεμβάσεις στο περιβάλλον: όπως πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα, τροποποιήσεις στην καφετέρια, για τη διευκόλυνση ευκαιριών για συμμετοχή σε σωματικές δραστηριότητες
• ατομικές παρεμβάσεις: συμβουλευτική, προγράμματα άσκησης και διατροφής και αλλαγές στην υγιεινή διατροφή.

Σε μια άλλη μελέτη, οι Van Eerd et al (2022) δήλωσαν ότι

«οι επαγγελματίες της Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (OHS) και οι χώροι εργασίας θα πρέπει να θέσουν επί τάπητος βασικά στοιχεία υλοποίησης που σχετίζονται με την προληπτική δράση, την εξατομίκευση και την υποστήριξη της γνώσης και της αναγνώρισης των ΜΣΔ (μυοσκελετικών διαταραχών). Επιπλέον, η καλή επικοινωνία, η υλοποίηση και οι επαρκείς πόροι είναι υψίστης σημασίας». Ουσιαστικά, τα ευρήματα αυτής της εργασίας δείχνουν ότι η εργονομία και η γνώση στην πρόληψη των ΜΣΔ είναι εξίσου σημαντικές με την καλή επικοινωνία μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών.

Επιπλέον, οι συστάσεις της εργονομίας περιλαμβάνουν την ανάγκη ύπαρξης μιας επιφάνειας εργασίας αρκετά μεγάλης ώστε να φιλοξενεί την οθόνη, το πληκτρολόγιο, το ποντίκι και άλλα απαραίτητα τεχνολογικά εργαλεία. Οι οθόνες πρέπει να τοποθετούνται έτσι ώστε το πάνω μέρος της οθόνης να βρίσκεται στο ύψος των ματιών, με τη χρήση ενός στηρίγματος εάν είναι απαραίτητο, επιτρέποντας μια χαλαρή, άνετη στάση του σώματος και ελαχιστοποιώντας την υπερένταση. Επιπλέον, συνιστάται η χρήση πληκτρολογίου και ποντικιού ανεξάρτητα από τον υπολογιστή για τη διατήρηση μιας πιο χαλαρής στάσης των ώμων και των χεριών, η πραγματοποίηση συχνών διαλειμμάτων με σωματικές ασκήσεις στάσης και διατάσεις, καθώς και η προώθηση ενεργειών για τη μείωση του χρόνου παραμονής μπροστά στον υπολογιστή με καλή διαχείριση των ωρών εργασίας. Για να γίνουν αυτές οι βελτιώσεις, είναι απαραίτητη η συνεργασία με τον εργοδότη.

Τέλος, ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε τους κινδύνους από την τηλεργασία, είναι να διατηρείτε τον εαυτό σας ενεργό προσπαθώντας να εναλλάσσετε την καθιστική σας θέση με κάποιους περιπάτους και ασκήσεις.

Ένα άλλο πρόβλημα κατά την τηλεργασία είναι το στρες. Αναφέρεται μεταξύ των τηλεργαζομένων, λόγω της πιθανής υπερφόρτωσης της εργασίας που προκαλεί η τεχνολογία, αυξάνοντας την κόπωση, την ευερεθιστότητα και την αδυναμία επαρκούς ξεκούρασης. Η έννοια του «τεχνοστρές» μας βοηθά να εστιάσουμε επίσης στην πτυχή του ψηφιακού χάσματος. Στην πραγματικότητα, το τεχνοστρές ορίζεται ως «το στρες που προκαλείται από τη μη ικανότητα προσαρμογής στις νέες τεχνολογίες, το οποίο εκδηλώνεται με μια συγκρουσιακή σχέση με αυτές, η οποία μπορεί να έχει τόσο σωματικές όσο και ψυχολογικές συνέπειες για τους εργαζόμενους».

Υπάρχει διαφορετική προσέγγιση της τηλεργασίας από χώρα σε χώρα, εκτός από ένα κοινό σημείο σε όλο τον κόσμο: η τηλεργασία επιδεινώνει τη σύγκρουση του συνδυασμού της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής.

Στις ΗΠΑ: οι τηλεργαζόμενοι περνούσαν ποιοτικό χρόνο με τα κατοικίδια και την οικογένειά τους, παρόλο που οι εργαζόμενοι στο γραφείο είχαν την ευκαιρία να συναναστρέφονται με συναδέλφους.

Στην Ιταλία: το ωράριο τηλεργασίας επιδεινώνει τη σύγκρουση μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, καθιστώντας ασαφή τη διαφοροποίηση μεταξύ ιδιωτικής και επαγγελματικής ζωής. Αυτό επηρεάζει την ικανότητα να «κλείνει κανείς τον διακόπτη», να θέτει ένα χρονοδιάγραμμα προκειμένου να ανακτήσει ενέργεια.

Στην Ελλάδα: ένας σημαντικός αριθμός Ελλήνων τηλεργαζομένων ανέφερε ότι οι εργοδότες τούς ζητούσαν να είναι διαθέσιμοι εκτός του κανονικού ωραρίου εργασίας ή ότι τους ζητούσαν να εργαστούν εκτός του ωραρίου εργασίας. 

Όσον αφορά την ψυχική υγεία, η οποία αποτελεί μία από τις κύριες πτυχές της ευεξίας, και όσον αφορά την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, είναι επιθυμητό να καθιερωθούν σαφή όρια μεταξύ επαγγελματικού και προσωπικού χρόνου, ώστε να αποτραπεί η υπέρβαση του νόμιμου ωραρίου εργασίας από τους εργαζόμενους και η πρόκληση συγκρούσεων στην ιδιωτική τους ζωή.

Υπάρχουν σαφείς και γνωστές διαφορές στην ευεξία μεταξύ ενός ατόμου με καθιστική ζωή και ενός άλλου με ενεργό τρόπο ζωής.

Πολλοί άνθρωποι παγκοσμίως ακολουθούν καθιστική ζωή και ο επιπολασμός των σχετικών μη μεταδοτικών ασθενειών αυξάνεται. Είναι γνωστό ότι η ανεπαρκής σωματική δραστηριότητα, δηλαδή η σωματική αδράνεια, έχει επιζήμια επίδραση στην υγεία. Η σωματική αδράνεια είναι ο τέταρτος κύριος παράγοντας κινδύνου για την παγκόσμια θνησιμότητα, αντιπροσωπεύοντας το 6% της παγκόσμιας θνησιμότητας. Παρά το γεγονός ότι η καθιστική συμπεριφορά ενέχει συγκρίσιμο κίνδυνο για την υγεία και συμβάλλει στον επιπολασμό διαφόρων ασθενειών, το μεγαλύτερο μέρος της εκπαίδευσης που σχετίζεται με τη σωματική δραστηριότητα στην κλινική πρακτική επικεντρώνεται στη βελτίωση των επιπέδων σωματικής δραστηριότητας, με λιγότερη έμφαση στη μείωση της καθιστικής συμπεριφοράς. 

Μερικές πρόσφατες μελέτες έχουν αναφέρει ότι η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας μπορεί να αντισταθμίσει τις αρνητικές επιπτώσεις της καθιστικής συμπεριφοράς. Ειδικότερα, η αντισταθμιστική επίδραση ήταν πιο εμφανής σε άτομα με περιορισμένη σωματική δραστηριότητα.

Όσον αφορά τον καθιστικό τρόπο ζωής, η τηλεργασία αυξάνει τον χρόνο που αφιερώνει κανείς σε καθιστή θέση και τον κίνδυνο να υποφέρει από προβλήματα υγείας, παχυσαρκία και καρδιακές παθήσεις. Όσον αφορά την εργονομία, οι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ενοχλήσεις, με πιο συχνές τις ενοχλήσεις στην πλάτη, τον αυχένα, τους ώμους και τα χέρια, που οδηγούν στην εμφάνιση μυοσκελετικών διαταραχών, όπως συσπάσεις, μυρμήγκιασμα, προβλήματα στην πλάτη και ασθενικότητα (γενική αδυναμία ή κόπωση).

Η τηλεργασία μπορεί επίσης να προκαλέσει οπτική ή οφθαλμική κόπωση, λόγω της υπερβολικής προσπάθειας κατά τη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων μπροστά από τις οθόνες των υπολογιστών, προκαλώντας πονοκεφάλους, ίλιγγο, άγχος, μυϊκή δυσφορία ή σε ορισμένες περιπτώσεις φωτοευαίσθητη επιληψία.

Συνιστάται η επαρκής άσκηση που ισοδυναμεί ή υπερβαίνει τα 150-300 λεπτά ΜΣΔ (Μέτρια Σωματική Δραστηριότητα) την εβδομάδα, καθώς μελέτες διαπίστωσαν ότι η σωματική δραστηριότητα μπορεί να αντισταθμίσει τις αρνητικές επιπτώσεις της καθιστικής συμπεριφοράς. Εάν δεν είναι δυνατή η επαρκής άσκηση, τα άτομα θα πρέπει τουλάχιστον να εκτελούν ελαφριά σωματική δραστηριότητα, σε αντίθεση με το να μην ασκούν καθόλου σωματική δραστηριότητα, καθώς μπορούν να προκύψουν οφέλη για την υγεία ακόμη και με ελαφριά σωματική δραστηριότητα, αν και ανεπαρκή. Θα πρέπει περαιτέρω να προσπαθήσουν να αυξήσουν τα επίπεδα σωματικής δραστηριότητάς τους, καθώς το επιτρέπουν οι συνθήκες ζωής τους². 

Ακολουθούν ορισμένες συστάσεις από τον ΠΟΥ, Κατευθυντήριες Γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας 2021: